با محمد مهدی رحیمیان، عضو انجمن صنفی عکاسان ایران دربارهی حواشی این روزهای انجمن عکاسان؛
ایجاد و پیگیری مطالبات صنفی باید دو طرفه باشد
سمیرا جعفری_ گیتی تصویر – شکلگیری نخستین حرکتهای جمعی و گروهی در زمینه عکاسی به سال ۱۳۶۰ با پایهگذاری دورهی دانشگاهی برای عکاسی برمیگردد. و در ادامه تشکیل گروههای علمی و حرفهای در زمینهی عکاسی. ولی همیشه ساماندهی و گرد هم جمع کردن عکاسان در محیطی دوستانه و علمی با هدف ارتقاء این رشته و احقاق حق عکاسان، دغدغهی اساتید عکاسی بود. به همین دلیل سال ۸۳ تعدادی از این عکاسان با همکاری یکدیگر انجمن عکاسی ایران را تاسیس کردند. اهداف اولیهی این انجمن فعالیت در راستای گسترش هنر عکاسی و بالابردن اطلاعات دیداری جامعه و … بود. ولی این روزها انجمن عکاسان تا که تا کنون با وجود فراز و فرودهایی همراه بوده دستخوش تعییراتی شده است. و این مهم ما را بر آن داشت تا با اعضای این انجمن که در سالهای مختلف در هیات رئیسه حضور داشتند از کم و کیف چگونگی عملکرد انجمن عکاسان گفتوگویی داشته باشیم.
محمد مهدی رحیمیان عضو انجمن عکاسان ایران و استاد دانشگاه یکی از کسانی بود که از ابتدای تاسیس انجمن حضور فعالی داشت. با وی از چالشهایی که این روزها انجمن با آن دست و پنجه نرم میکند جویا میشویم…
این روزها به واسطهی تغییر و تحولاتی که در انجمن عکاسان ایران صورت گرفته سوالهایی دربارهی چگونگی عملکرد این انجمن و هیات مدیرهی آن پیش میآید. شما به عنوان کسی که از دی ماه سال ۱۳۹۸ تا آبان ۱۴۰۰ به عنوان رئیس هیات مدیره در انجمن عکاسان ایران فعالیت میکردید وظایف هیات مدیره و اعضای آن را چگونه ارزیابی میکنید؟
آنچه دربارهی انجمن عکاسان و انجمنهایی مانند آن باید دانست این است که اعضا، کمیتههای تخصصی و هیات مدیره باید رابطهای تنگاتنگ، نزدیک و همسو با یکدیگر داشته باشند. چرا که ما درباره ساختار تشکیلاتی مانند آنچه که در معاونت هنری یک وزاتخانه است صحبت نمیکنیم بلکه موضوع گفتگو پیرامون انجمنیهایی تخصصی و مردمنهاد است.
یعنی در اساسنامه مفادی با این عنوان که همهی وظایف، اختیارات، تصمیمسازی، تصمیمگیری و پیشبرد اهداف انجمن، مستقیماً بر عهدهی هیات مدیره است و سایر ارکان آن در این موارد نقش و مسئولیتی ندارند صراحتاً وجود ندارد. در این انجمنها هیات مدیره در همکاری با اعضای آن عهدهدار کلیه اختیارات لازم مندرج در اساسنامه برای اداره امور جاری مشروط به رعایت محدوده موضوع انجمن است و نماینده قانونی انجمن و اعضا برای ایجاد هماهنگی میان فعالیت بین اعضا با یکدیگر برای تحقق اهداف انجمن است. شما باید نگاهی به اهداف مندرج در اساسنامه بیاندازید و عملکرد انجمن را متناسب با اهداف و اساسنامه، مورد بررسی قرار دهید. خواستهای، نیازی و یا چیزی فراتر از آن وجود ندارد، چه به لحاظ قوانین جاری و چه از منظر رعایت موازین حقوقی در حمایت از اعضا که از سوی صادر کننده مجوز یا پروانه بهرهبرداری نسبت به آن تصریح شده است و می دانیم که اعضای هیات مدیره منتخب مجامع عمومی برگزار شده هستند و در عمل و در نهایت به مجمع عمومی (گردهمآیی اعضا) و بازرس پاسخگو هستند. در هر حال مشخص است که در ۱۳ سال گذشته و با توجه به مواجه و درگیریهای گشترده انجمن با موضوعات مختلف و علیرغم موفقیتهای درخشان آن در مقاطع زمانی خاص متاسفانه در تحقق برخی از اهداف مورد نظر با موفقیت و متناسب عمل نکرده است. آنچه گفتم چکیدهای از وضعیت پر فراز و نشیب انجمن در یک دهه گذشته است. ارائه پاسخ به پرسش شما به تنهایی از عهده آگاهی و تخصص من خارج است و باید پیشنهاد کنیم تا در انجمن و توسط یک کارگروه ویژه که زیر نظر کمیته پژوهشی و علمی تشکیل خواهد شد مورد واکاوی و بررسی همه جانبه قرار گیرد. اما پیش از بیان دقیق مسئله و یا دیزاین این پژوهشِ ضروری و مهم و نیز طراحی پرسشهایی متناسب با این موضوع و تحلیل داده ها قطعاً با آغاز و ادامه این مباحث در محدودهی ژورنالیسم و رسانه به نتیجهگیری مطلوب نخواهیم رسید.
در این بین مطالبات عکاسان عضو انجمن تا چه اندازه برآورده شده است؟
انجمن صنفی عکاسان ایران دارای دو مجوز جداگانه است. نخست از وزارت کشور در سال ۱۳۸۸ و سپس از وزارت کار در سال ۱۳۹۹ وجه مشترک این دو مجوز در واژه «صنفی» است و اعضا باید در پی مطالبه حقوق صنفی خود از طریق انجمن و در چهارچوب اساسنامه باشند. مسئولیت های جاری هیات مدیره که از آن یاد میکنیم در یک دهه گذشته عملی و اجرایی شده است، شامل پیگیرهای حقوقی و اقدام در جهت تامین مسائل رفاهی از طریق همکاری با صندوق اعتباری هنر، ایجاد تسهیلات لازم برای بیمه تامین اجتماعی و بیمه تکمیلی اعضا، صدور معرفی نامه برای اخذ ویزا و پذیرش تحصیلی در دانشگاه های خارج کشور و ایجاد تسهیلات لازم برای انجام پروژههای عکاسی و پژوهشی در تعامل با نیروی انتظامی و سایر نهادهای اجرایی و فرهنگی در سراسر کشور است. یعنی در ۱۳ سال گذشته هر آنچه که در اهداف اساسنامه دیده شده، پیوسته از سوی هیات مدیرههای منتخب، سعی و تلاش در انجام آن در جریان بوده است.
یعنی مطالبه گری از حقوق اعضا به حساب نمیآید؟
ببنید ایجاد و پیگیری مطالبات صنفی باید دو طرفه باشد. از یک سو مطالبهی تحقق اهداف اساسنامه توسط اعضای یک انجمن صنفی و هنری از هیات مدیره و از سوی دیگر درخواست همکاری هیات مدیره برای تعامل اعضای فعال و هنرمند برای حضور در کمیتهها و توسعه فعالیتهای مورد نظر.
ترکیب اعضای هیات مدیره انجمن های صنفی و انجمنهای مردم نهاد انتخابی است و انتصابی نیستند و از بین اعضای فعال انجمن در مجمع و با حضور افراد حاضر و حائز شرایط طی یک رای گیری انتخاب می شوند.
به همین دلیل ما نمیتوانیم توقع داشته باشیم تا با یک هیات مدیره یکدست و همسو از لحاظ سلائق و علائق در یک چهارچوب همگن مواجه شویم که در شرایطی ایده آل با هم صد در صد منطبق باشند. اما در هر حال چون محور فعالیت های انجمن بر مبنای اساسنامه است کسانی که داوطلب حضور در هیئت مدیره می شوند باید اشراف کامل به اساسنامه داشته باشند و بدانند که پس از انتخاب باید به کمک هم و در تعامل با سایر اعضا در تحقق اهداف اساسنامه گام بردارند.
و فکر میکنید طی این سال ها اهداف و رویکردهای اساسنامه و مطالبه ها از طرف اعضای هیات مدیره و چه اعضای انجمن درست پیش رفته است؟ یعنی اهداف طبق چیزی که در شروع کار انجمن دراساسنامه قید شده است به سرانجام رسیده است؟
در ۱۳ سال گذشته از سوی اعضای انجمن و ترکیب هیات مدیرههای مختلف تلاش شده است اما این موفقیتها و نیز عدم موفقیتها نسبی است و اینکه انجمن تا چه حد توانسته طبق اهداف پیش برود باید به ایده ها و طرح های پیشنهاد شده، زیرساختهای ایجاد شده، برنامه های اجرا شده و شیوه عملکرد آنها مراجعه کرد. واقعیت این است که همه انجمنهای مشابهِ انجمن عکاسان ایران که در دو دهه گذشته تاسیس شدهاند انجمنهایی نیستند که به طور تمام وقت، یعنی ۵ روز در هفته و حداقل ۸ ساعت در روز با حضور مستمر و موثر مدیران و سرپرستان کمیتهها فعالیت کنند، این باور تصور درستی نیست.
در سالهای اخیر این انجمنهای روبه رشد در سراسر کشور به شکل پاره وقت فعالیت میکنند و اینکه اعتبارات مالی و بودجه مورد نظر و مطلوب برای آنها در نظر گرفته نشده است و یا صرفاً با دریافت حق عضویت سالانه فقط امور جاری روزانه آنان به سختی و دشواری سپری می شود.
در مورد انجمن عکاسان ایران که تنها انجمن صنفی هنری عکاسی سراسری در ایران است پیش از کرونا فعالیتهایی متمرکز و فشرده در مواقعی از سال انجام می شد مانند برگزاری منظم ۸ دوره ده روز با عکاسان ایران، دوسالانه سیزدهم و دوشنبه های عکاسی در نخستین دوشنبه های هر ماه که این موارد شامل برگزاری نمایشگاه عکس، نمایش فیلم، برگزاری کارگاهها و نشست های تخصصی با حضور عکاسان، کارشناسان، استادان دانشگاه و پژوهشگران میانرشتهای بود. اما آیا این رویدادها بر روند عکاسی در ایران موثر و جریان ساز بوده است یا نه؟ برای پاسخ به این پرسش باید دادههای کمی و نتایج کیفی آن را به درستی و با بکارگیری روش های علمی مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.
در جریان برگزاری ۱۰ روز و دوسالانه نظرسنجیهای منظمی انجام شده بود به ویژه در دورههایی که مسعود زنده روح، ابراهیم صافی و پس از آن مجید ناگهی مسئولیتهای مهمی برعهده داشتند و این در شرایطی بود که انجمن با بکارگیری پتانسیل اعضای هوشمند، علاقهمند و مسئولیتپذیر خود و برنامهریزی دقیق و سازماندهی این نیروها و امکانات موجود در دورههایی به موفقیتهایی درخشان و کمنظیر دست یافته است. شاید این نقطه ضعف من است که بیش از دیگران توقع و مطالبهگری برای انجام کارهای پذیرفته شده توسط خودم را دارم و به نظرم انجمن بیش از این نمی توانسته انجام دهد و برای فرارفتن از این مرحله باید مجدداً با فراخواندن اعضای علاقهمند و مسئولیتپذیر خود به ترمیم شکافهای موجود و ایجاد ساختار مطلوب اقدام کند. انجمن هیچ پشتوانه فکری، معنوی، اجرایی و تدارکاتی به جز اعضای خود ندارد و بر محور اعضا و برای اعضا و توسط اعضا شکل گرفته است. انجمن باید توسط اعضا و در همکاری صمیمانه با هیات مدیره و با تشکیل کمیته های تخصصی و کار مضاعف و تلاش دوچندان با کسب توانمندیهای لازم از این مرحله عبور کند تا توانایی و استطاعت تحقق اهداف اساسنامه را بدست آورد.
یعنی این محدودیت ها موانعی برای پیشبرد اهداف انجمن بوده؟
قطعا همین طور است. ولی ما سعی کردیم این محدودیت ها را نادیده بگیریم. انجمن عکاسان ۱۲ هدف را در اساسنامهاش به ثبت رسانده و مورد نظر قرار داده است. این انجمن یک وجه تمایزی با سایر انجمن های دیگر دارد. به طور مثال انجمن صنفی عکاسان مطبوعات و انجمن صنفی عکاسان تبلیغاتی هر یک بر مبنای اهدافی دیگر و از ترکیب اعضایی متفاوت تشکیل شدهاند. اما انجمن عکاسان بر اساس؛ اساسنامه ای که سال ۱۳۸۸ در وزارت کشور مورد تایید قرار گرفت تنها انجمن عکاسی هنری ایران است و به همین دلیل افزون بر مطالبات حقوق صنفی، عدهای از اعضای ما در پی انجام طرحها و برنامههایی با محوریت انجمن برای پیشبرد موثر جریان عکاسی ناب یا هنری در ایران هستند و بر این عقیده هستند که انجمن در این زمینه بایسته و شایسته عمل نکرده است. به نظرم این مطالبات به حق و تحقق آن فقط از راه تعامل با یکدیگر و در انجمن با بهرهگیری از دانش و مهارت اعضای پژوهشگر ما و نیز بهرهگیری از امکانات مشاوران خارج از انجمن میسر و ممکن است.
و ظاهرا مهمترین هدف شما هم در زمینه ارتقا عکاسی هنری بوده؟
از بین اهداف دوازدهگانه، نخستین هدف تلاش در جهت گسترش هنر عکاسی و افزایش داده ها یا اطلاعات دیداری جامعه است. تلاش در این جهت به جز کمک به اعضا، انجام پروژهها و… برگزاری رویدادهای پژوهشی و آموزشی که پیش از این اشاره کردم بوده است. رویداد سیزدهمین دوسالانه عکس که در نیمهی اول دههی ۹۰ برگزار شد نخستین دورهای از دوسالانه بود که با محوریت قرار دادن عکاسی هنری و در کنار آن با رویکردی نوین به عکاسی مستند به صورت مستقل و با حمایت مالی و پشتیبانی ارشاد انجمن عکاسان آن را توانست در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار کند. مورد بعدی برگزاری هشت دوره از برنامه ی ۱۰ روز با عکاسان در هشت سال متوالی تا سال ۹۸ بود که کرونا این برنامه را کمرنگ کرد. انجمن سعی کرد با این گردهمایی ها بخش هنری و آموزشی خود را به روز و فعال نگه دارد. یکی دیگر از اهداف مهم انجمن، افزایش سطح دانش، فرهنگ و هنر عکاسی در ایران بود تا بتواند زمینه های پژوهشی و انتشاراتی را برای توسعه آن فراهم آورد. البته انجمن در انتشار کتاب و مقاله هایی که در اختیار دارد فعال و موفق عمل نکرده است. اگر کتابی هم منتشر شده است در ارتباط مستقیم با مطالب یا گزارش های دورهی ۱۰ روز با عکاسان و دوسالانه عکس بود.
در ادامه و همزمان با رویکرد هنری و پروژهمحور دوسالانه تصمیم داشتیم تا جایی که ممکن است، زمینههایی برای مشارکت انجمنهای صنفی عکاسی ایجاد کنیم و خوشبختانه در آن دوره تمام انجمنهای عکاسی با انجمن عکاسان ایران در تعامل کامل قرار گرفتند و در نهایت اینکه بتوانیم حمایت های قانونی از جامعه عکاسان ایران را در همکاری با سایر انجمنها در عرصهی داخلی فراهم کنیم.
انجمن که چندان وارد تعاملات خارجی نشده است؟
خیر. هیچ وقت به صورت جدی این اتفاق نیافتاد. مگر اینکه از عکاسان خارجی برای حضور در نشستها و کارگاهها دعوت کرده باشیم اما با نهادهای مستقل عکاسی در جهان وارد همکاری و تعامل جدی نشدیم.
انجمن در این سالها تمام تلاش خود را کرده است با توجه بضاعت مالی و پشتیبانی نیروی انسانی که در اختیار داشته در راستای اهداف خود قدم بردارد. یعنی نمی توانیم توانایی انجمن را یک توانایی فراواقعی ببینیم. توقع من از انجمن خیلی بالاتر است ولی آیا انجمن می تواند آن چه که مد نظر من است را برآورده کند یا خیر؟ ولی حالا که می خواهیم این تعامل ها و فعالیت ها ادامه داشته باشد و توقع بالاتری از انجمن داریم نیازمند این است که اعضا با دخالت و حضور خود کمیتههای انجمن را فعال کنند. شخصا زمانی که در انجمن سمت ریاست هیات مدیره را را بر عهده داشتم و همزمان سرپرست کمیته علمی- پژوهشی بودم با مسعود زنده روح در کمیته عضویت به این نتیجه رسیدیم که دو دوره عضو پژوهشی یا پژوهشگر در حوزه عکاسی مطابق مفاد اساسنامه بپذیریم. که تعدادی از این اعضا؛ عضو هیات علمی دانشگاه، پژوهشگر، نویسنده، مترجم و مدرس عکاسی هستند. ما این رویکرد را برای بالابردن توان بخشهای پژوهشی و علمی انجمن در پیش گرفتیم.
فکر می کنید دلیل کمرنگ شدن تعامل و فعالیت اعضا انجمن در چه چیزی است؟
یکی از مسایلی باعث کاهش تعامل انجمن با اعضا شد کرونا است. این که نمی توانستیم سفر کنیم و نشست های حضوری بگذاریم. یعنی با اعضا تعامل حضوری داشته باشیم. در واقع این خود از اموری است که در کار انجمن اخلال ایجاد کرد و اگر در آینده نزدیک این مسیر هموار شود باید هستههای استانی اعضا به همت خودشان و با حمایت و هدایت هیات مدیره شکل بگیرد. انجمن اگر بخواهد در سطح کشور فعالیت داشته باشد باید کارگروه های استانی، به مرکزیت استان خود تشکیل دهد. این درخواست باید از طرف استانها به انجمن داده شود و قطعا هیات مدیره هم حمایت میکند. اگر اعضا آگاهی و تسلط کامل به اساسنامه نداشته باشند آنگاه از وظایف و حقوق خودشان و روش تحقق آن بیخبر هستند و با مطالبهگری خارج از اساسنامه کاری از پیش نخواهد رفت.
یعنی از نظر شما خود اعضا هم مطالبه ی درستی ندارند؟
ببینید بحث مطالبهگری از انجمن نیست. ما باید از خودمان مطالبه کنیم. در هر استانی که هستیم باید ببنیم برای انجمن چه کاری انجام دهیم. باید این تفکر را کنار بگذاریم که اعضای هیات مدیره مانند معاونت هنری ارشاد می تواند یک طرفه عمل کند. این تصور غلطی است. باید اعضا بیایند در کنار هم قرار بگیرند و بر اساس نیازسنجی برنامه ریزی کنند و پیشنهادهای خود را به هیات مدیره ارائه کنند. من در طی این ۱۳ سال گذشته که در هیات مدیره انجمن عضویت داشتهام حتی یک مورد هم ندیدهام که از مراکز استان؛ طرحهایی برای ایجاد تعامل از سوی اعضای موثر و فعال در دبیرخانه انجمن به ثبت رسیده باشد. به نظرم در راه فراگیری کار گروهی، تیمی و انجمنی هستیم و هنوز به درستی دارای تفکر، نگرش و عمل انجمنی نشدهایم.
در دوره ای هم این شائبه از طرف دیگر انجمن های عکاسی ایجاد شد، انجمن عکاسان به نوعی خود را انجمن مادر می داند و دیگر انجمن ها به نوعی زیر مجموعهی آن به حساب می آیند.
به هیچ وجه این طور نبوده و نیست. انجمن عکاسان ایران انجمن مادر نیست و عضوی از خانواده انجمنهای عکاسی ایران است. تفاوت عمدهاش با دیگر انجمنهایی که صرفاً باید در محدوده صنفی فعالیت کنند این است که تمرکزش روی فعالیت اعضایی است که در حوزه هنرهای دیداری و رویکردهای نوین هنری در عکاسی و فارغ از فعالیتهای مرسوم صنفی تلاش و تجربه میکنند.
در نهایت چقدر با عملکرد حال حاضر انجمن موافق هستید؟
در هفت ماه گذشته و پس از کنارهگیری از ریاست و عضویت در هیات مدیره و دوری از انجمن در جریان پیشبرد برنامههای جاری نیستم و احتمال می دهم با توجه به مذاکرات پیشین در دوره مسئولیتم با اداره کل تجسمی وزارت ارشاد و در آیندهای نزدیک شاهد برگزاری چهاردهمین دوسالانه عکس ایران و نیز ادامه برگزاری ده روز با عکاسان ایران در سال جاری باشیم. امیدوار بودم با فروکاسته شدن کرونا و پاندمی، کمیتههای انجمن با شتاب بیشتری به ترمیم و سازماندهی خود و احیای زمان از دست رفته بپردازند و جبران عقب ماندگی های ایجاد شده را با بهرهگیری از ترکیب جوانتر شده میانگین سنی اعضای هیات مدیره در پیش گیرند که تاکنون در جریان تحولات احتمالی انجام شده قرار ندارم. در روزهای اخیر با مطالعه متن منتشر شده کنارهگیری، در جریان استعفای آقا محسن راستانی و کلیات و دلایل آن قرار گرفتم که در این زمینه و نیز بررسی وضعیت فعلی انجمن، ممکن است بتوانید در مراجعه به اعضای هیات مدیره توضیحات مورد نیاز را بدست آورید.
