اسدالله افلاکی، روزنامه نگار
« خیلی از آشوری ها خواب آشور قدیم را می بینند» این گفته یکی از بومیان جزیره آشوراده است که مثل بسیاری از ساکنان آشوراده دیگر جایی در این جزیره ندارد. دوربین روی چهره ها متمرکز می شود و آنها با حسرت از روزهای پر از زندگی در آشوراده می گویند.
چهاردهم اسفندماه جاری، تالار فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی میزبان شماری از دوستداران محیط زیست بود که در آن بعد از ظهر پر ترافیک پایتخت خود را به آنجا رسانده بودند تا در «شب آشوراده» که به همت علی دهباشی، سردبیر فرهیخته مجله بخارا، برگزار شد مستند “رویای بچه های آشور” به کارگردانی ساتیار امامی، مستندساز و عکاس شناخته شده مطبوعات را به تماشا بنشینند.
پیشینه واگذاری آشوراده
آشوراده، تنها جزیره در سراسر سواحل جنوبی دریای کاسپین ( خزر)، بخشی از پناهگاه حیات‌وحش میانکاله است که در سال۱۳۵۴ به خاطر ویژگی های منحصر بفردش به‌عنوان ذخیرگاه زیست‌کره در فهرست یونسکو ثبت شد(پرداختن به ارزش های محیط زیستی آشوراده از حوصله این نوشتار خارج است). باوجود این، آشوراده مثل بسیاری از زیستبوم های دیگر قربانی توسعه ناپایدار و سیاست های عمرانی مغایر بامحیط زیست شد.
واگذاری این جزیره برای تبدیل شدن به مرکز گردشگری نخستین بار در سال ۱۳۸۴ و اواخر دولت هشتم مطرح شد. در آن زمان یک شرکت گردشگری که مدعی مالکیت ۳۸۰هکتار از اراضی آشوراده بود با این ادعا که این جزیره را به کیش دوم تبدیل می کند، توانست موافقت معصومه ابتکار، رییس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست را برای اجرای طرح گردشگری در آشوراده جلب کند. اما با اتمام دولت هشتم و روی کار آمدن دولت نهم ، فاطمه واعظ جوادی، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست، با استناد به دیدگاه های کارشناسان محیط زیست با این طرح مخالفت کرد و با پیگیری از طریق مراجع قضایی اجرای طرح گردشگری در آشوراده غیرقانونی اعلام شد.
واگذاری آشوراده برای اجرای طرح گردشگری دومین بار در سال ۱۳۹۰ در دولت دهم مطرح شد؛ زمانی که محمدجواد محمدزاده، ریاست سازمان محیط زیست را برعهده داشت .این بار، مخالفت بدنه کارشناسی سازمان حفاظت محیط‌زیست و فشار رسانه‌ها مانع از تغییر کاربری آشوراده شد. درآن زمان، رئیس وقت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری هم حاضر به امضای تفاهمنامه‌ای نشد که رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست برای واگذاری آشوراده تنظیم کرده بود. سرانجام اما با روی کارآمدن دولت یازدهم، معصومه ابتکار، رییس وقت سازمان حفاظت محیط زیست، آذرماه ۱۳۹۳ باوجود مخالفت کارشناسان و فعالان محیط زیست و اصحاب رسانه با تغییر کاربری آشوراده و تبدیل آن به مرکز گردشگری موافقت کرد. طرحی که همچنان یکی از سوژه های مهم اصحاب رسانه و مستندسازان است.
مستند “رویای بچه های آشور” روایت بومیانی است که تا پیش از سال ۱۳۷۰ در آشوراده زندگی می کردند. آنها از خاطرات دوران کودکی و نوجوانی خود می گویند و بزرگترین رویایشان بازگشت به این جزیره است؛ جزیره ای که قرار است به مرکز گردشگری تبدیل شود. یکی از بومیان می گوید:« می دانم وقتی دراینجا طرح های گردشگری اجرا شود ما مردم بومی سهمی از کسب و کار ناشی از گردشگری نخواهیم داشت». در این مستند هرچند به اثرات ناگوار گردشگری بر زیستبوم آشوراده اشاره ای نمی شود اما مخاطب هنگام نمایش مستند با بومیانی که از نگاه خود به واگذاری آشوراده می پردازند همذات پنداری می کند.افرادی در قاب تصویر ظاهر می شوند و از گذشته ای می گویند که دیگر وجود ندارد. در این مستند، مخاطب با برخی مراسم و آداب و رسوم از جمله برگزاری مراسم روز عاشورا و تاسوعا درآشوراده نیز آشنا می شود. همزمان فیلم های آرشیوی سیاه و سفید و تصاویری از روزگارانی که زندگی در آشوراده رونق داشت به کمک روایت کنندگان می آید و بر جذابیت این مستند می افزاید.
کارگردان در بخشی از مستند، گریزی هم به فیلم سینمایی شیلات می زند. در این بخش یکی از بومیان آشوراده می گوید فیلم شیلات را براساس اتفاقی ساخته اند که برای پدرش رخ داده است و ادامه می دهد البته به داستان رنگ و لعاب سیاسی هم داده اند. مستند رویای بچه های آشور با وجود سادگی و درعین حالی که داستان تعریف شده ای ندارد موضوع خاصی را دنبال می کند و با آنکه راویان مطالب مختلفی روایت می کنند اما بن مایه و وجه مشترک همه روایت ها از دست رفتن آشوراده و رانده شدن ساکنان قدیم آن از جزیره ای است که زادگاهشان بوده است. آنها می گویند شبی از شب های نیمه سال ۱۳۷۰ آب دریا بالا می آید و خانه و کاشانه مردمان جزیره را به کام خود می کشد. پس از این رخداد است که مردمان آشوراده به شهرهای اطراف کوچانده می شوند؛ کوچ بی برگشت.
سخن پایانی
با تصویب تغییر کاربری آشوراده و تبدیل آن به مرکز گردشگری نه تنها رویاهای بومیان این جزیره زیبا برباد رفت که رویای کارشناسان و دوستداران محیط زیست و آنانی که دل در گروی حفاظت از طبیعت دارند نابود شد. همچنانکه حفظ آشوراده یکی از رویاهای مه لقا ملاح بود؛ بانویی که بحق «مادرمحیط زیست ایران» نامیده می شود او تا واپسین لحظات عمرش برای جلوگیری از واگذاری آشوراده تلاش کرد و درحسرت بازگشت این جزیره به محیط زیست درگذشت.
منبع:روزنامه پیام ما
